Τι είναι τα πνευματικά δικαιώματα;
Τα πνευματικά δικαιώματα είναι ένας νομικός όρος που περιγράφει την κυριότητα ή τον έλεγχο των δικαιωμάτων χρήσης και διανομής ορισμένων έργων δημιουργικής έκφρασης, συμπεριλαμβανομένων των βιβλίων, των βίντεο, των κινηματογραφικών ταινιών, των μουσικών συνθέσεων και των προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ιστορικά, ο νόμος περί πνευματικών δικαιωμάτων θεσπίστηκε για να εξισορροπήσει την επιθυμία των πολιτισμών να χρησιμοποιούν και να επαναχρησιμοποιούν δημιουργικά έργα – δημιουργώντας έτσι “παράγωγα έργα” – έναντι των δικαιωμάτων των δημιουργών τέχνης, λογοτεχνίας, μουσικής και παρόμοιων έργων να εκμεταλλεύονται το έργο τους οικονομικά, ελέγχοντας ποιος μπορεί να κάνει και να πουλά αντίγραφα του έργου.Για να επιτευχθεί αυτή η ισορροπία, η αποκλειστικότητα του ελέγχου περιορίζεται σχεδόν πάντα σε μια καθορισμένη περίοδο ετών, μετά την οποία ένα έργο που προστατεύεται με πνευματικά δικαιώματα επανέρχεται στο δημόσιο τομέα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ελεύθερα.
Ποιος είναι κάτοχος πνευματικών δικαιωμάτων;
Ο κάτοχος των πνευματικών δικαιωμάτων είναι συχνά μια εταιρεία ή επιχείρηση. Εάν ένα έργο δημιουργείται ως συστατικό στοιχείο της απασχόλησης – έργο επί πληρωμή – τότε τα πνευματικά δικαιώματα για το έργο ανήκουν κατά κανόνα στον εργοδότη. Αλλά και ιδιώτες, ιδίως καλλιτέχνες (φωτογράφοι, μουσικοί, συγγραφείς ή οποιοδήποτε άλλο δημιουργικό μυαλό), μπορούν να είναι κάτοχοι πνευματικών δικαιωμάτων. Η κυριότητα των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας περιορίζεται από την επικράτεια της δικαιοδοσίας στην οποία έχει χορηγηθεί — ένα δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας που έχει χορηγηθεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες ισχύει μόνο εντός της χώρας αυτής, για παράδειγμα — καθώς και από ορισμένες συγκεκριμένες εξαιρέσεις. Μεγάλο μέρος της διεθνούς νομοθεσίας περί πνευματικών δικαιωμάτων εναρμονίστηκε σχετικά με τη Σύμβαση της Βέρνης για την προστασία των λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών έργων — συνήθως αναφέρεται ως Σύμβαση της Βέρνης — το 1886, με πολυάριθμες επακόλουθες αναθεωρήσεις κατά τη διάρκεια των δεκαετιών.
Πνευματικά δικαιώματα στην πληροφορική, το διαδίκτυο και την ψηφιακή ζωή
Η Συνθήκη του Παγκόσμιου Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας για τα πνευματικά δικαιώματα – γνωστή και ως Συνθήκη Πνευματικής Ιδιοκτησίας του WIPO ή WCT – υιοθετήθηκε το 1996 για να καλύψει την τεχνολογία της πληροφορίας και το διαδίκτυο, στοιχεία που δεν εξετάζονται άμεσα στη Σύμβαση της Βέρνης.