Co to są prawa autorskie?
Prawo autorskie jest terminem prawnym opisującym własność lub kontrolę nad prawami do korzystania i rozpowszechniania niektórych dzieł twórczej ekspresji, w tym książek, wideo, filmów, kompozycji muzycznych i programów komputerowych. Historycznie rzecz biorąc, prawo autorskie zostało uchwalone w celu zrównoważenia chęci kultur do wykorzystywania i ponownego wykorzystywania dzieł twórczych – tworząc w ten sposób “dzieło pochodne” – z prawami autorów sztuki, literatury, muzyki i tym podobnych do zarabiania na swojej pracy poprzez kontrolowanie, kto może tworzyć i sprzedawać kopie dzieła.
Aby zachować tę równowagę, wyłączność kontroli jest prawie zawsze ograniczona do określonego okresu lat, po którym utwór chroniony prawem autorskim powraca do public domain (domeny publicznej) i może być swobodnie wykorzystywany.
Kto jest właścicielem praw autorskich?
Właścicielem praw autorskich jest często firma lub korporacja. Jeśli dzieło jest tworzone jako składnik zatrudnienia – praca na zlecenie – wówczas prawa autorskie do pracy są domyślnie własnością pracodawcy. Ale także osoby prywatne, zwłaszcza artyści (fotografowie, muzycy, pisarze lub inne kreatywne umysły), mogą być właścicielami praw autorskich.
Własność praw autorskich jest ograniczona terytorium jurysdykcji, w której została przyznana – na przykład prawa autorskie przyznane przez Stany Zjednoczone są ważne tylko w tym kraju – a także pewnymi określonymi wyjątkami. Znaczna część międzynarodowego prawa autorskiego została dostosowana do Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych – zwykle nazywanej Konwencją berneńską – w 1886 roku, z licznymi późniejszymi zmianami na przestrzeni dziesięcioleci.
Prawa autorskie w IT, internecie i życiu cyfrowym
Traktat Światowej Organizacji Własności Intelektualnej o prawie autorskim – znany również jako Traktat WIPO o prawie autorskim lub WCT – został przyjęty w 1996 r. w celu uwzględnienia technologii informatycznych i Internetu, elementów nieuwzględnionych bezpośrednio w Konwencji berneńskiej.